مقدمه
عملکرد یک سامانه رادیوشناسه در ساده‌ترین نگاه به آن، عبارت است خوانده شدن یک برچسب هوشمند توسط برچسب‌خوان. اما این نگرش ساده، فقط برای برخی کاربردها کامل است. به عنوان مثال در یک سیستم حضور و غیاب که پرسنل هر یک دارای کارت شناسایی هستند، کافی است برای ثبت حضور و غیاب خود، کارت هوشمند را در فاصله نزدیکی از ریدر قرار داد. اما راهکارهای مختلفی هستند که با توجه به برد خواندن مورد نیاز یا تعداد خواندن در هر لحظه یا سرعت خوانده شدن تگ، پیچیدگی‌های زیادی با خود به همراه دارند. به عنوان مثال در یک پروژه مدیریت پارکینگ یا کنترل تردد خودور که قرار است برچسب پشت شیشه خودرو به صورت خودکار، خوانده شود و دستور باز شدن راهبند صادر گردد، برد خواندن دستکم ۵ متر است و آنتن‌های ریدر باید با زاویه مناسبی نسبت به خودرو و تگ، تنظیم شوند. البته اوضاع از این پیچیده‌تر نیز وجود دارد. زمانی که قرار باشد تعدادی کالا به صورت همزمان در خروج از یک درب انبار خوانده شوند، ده‌ها و بلکه صدها پارامتر پیچیده، سر باز خواهند کرد و پاسخ‌گویی دقیق به همه آن‌ها، امکان پیاده‌سازی یک پروژه موفق را میسر می‌کند.
در یک پروژه انبار، نیازمندی‌های مختلفی هست که باید برآورده شود. کنترل ورود و خروج کالا به انبار، آگاهی از موجودی به صورت برخط، انبارگردانی سریع و دقیق، صدور حواله و رسید خودکار، حذف یا کاهش نیروی انسانی و کنترل احتمالی سرقت، از مهم‌ترین نیازهای عنوان شده در این پروژ‌ه‌ها هستند. چه بسا یک پیاده‌سازی موفق مدیریت انبار با RFID، زمان انبارگردانی را از دو هفته به نصف روز کاهش دهد. نکته بسیار مهم در چنین سامانه‌ای، حساسیت بسیار به خطا است. به عبارت دیگر اگر در انتقال کالا به خارج از انبار، تنها یک مورد از قلم بیفتد و سیستم نتواند آن را شناسایی کند، اعتماد به آن به طور کلی از بین خواهد رفت.
نکته: در این مقاله کلمات زیر به همسان هستند:
تگ = برچسب هوشمند = RFID Tag
ریدر = برچسب‌خوان = RFID Reader
مهم‌ترین پرسش‌ها
در ادامه به مهم‌ترین سوالات اثرگذار بر یک راهکار مدیریت هوشمند انبار مبتنی بر RFID پرداخته می‌شود که از هر مشتری یا پیاده‌ساز انتظار می‌رود جوابی برای آن داشته باشد:
نوع انبار: انبار کالاهای مصرفی به دلیل اینکه کالا پس از خروج از انبار، دیگر باز نمی‌گردد با انبار کالاهای امانی متفاوت است. زیرا کالاهای امانی به‌طور پیوسته در حال انتقال به داخل و خارج از انبار هستند و تجهیزات RFID، باید نوع انتقال (ورود/خروج) را به دقت مشخص کنند.
نوع کالا: فله‌ای یا بسته‌بندی شده. اهمیت این موضوع در آن است که نحوه‌ی الصاق برچسب را مشخص می‌کند. چسباندن تگ بر یک بسته کاغذی دارای ابعاد مشخص، خیلی ساده‌تر از الصاق آن به یک کیسه محتوی کود شیمیایی یا یک گالن مایعات رنگ است. گاهی برای ردگیری تجهیزات لازم است تگ را به آن پیچ نمود و گاهی به دلیل عدم مناسب بودن شکل فیزیکی کالا، بایستی تگ را به آن آویزان کرد یا گره زد.
جنس کالا: فلزی یا غیر فلزی. تگ‌های کاغذی ارزان قیمت که برای مشتریان مطلوب‌تر هستند و بسته به تعداد سفارش، قیمتی کمتر از ۱۰۰۰ تومان می‌توانند داشته باشند، را نمی‌توان بر هر نوع کالا الصاق کرد. به عنوان مثال یک سیلندر گاز بایستی توسط یک برچسب محکم قابل خوانده شدن بر فلز، تگ زده شود. این موضوع حتی موارد خاص‌تر مانند یک کلاف از سیم که به شیوه متنوعی از آن برداشت می‌شود، بسیار دشوار می‌شود زیرا باید مشخص کرد که تگ الصاقی به قرقره سیم، چگونه مصارف مقطعی آن را نیز لحاظ خواهد کرد و مثلا جدا کردن ۵ متر سیم از کلاف را چگونه باید مدیریت کرد؟
بسته‌بندی کالا: ممکن است کالا خوش‌فرم و در یک بسته باشد یا اینکه چند جعبه در داخل یک کارتن بزرگتر باشد و ما تمایل داشته باشم که هر بسته را به صورت مجزا شمارش و ردگیری کنیم. حالت متداول دیگر بسته‌بندی کالا، شرینک کردن آن و پیچیدن در یک بسته‌بندی نایلونی موقت است که ممکن است چندین کارتن را در خود داشته باشد. اما اوضاع می‌تواند از این بغرنج‌تر نیز باشد، جایی که دیگر نمی‌توان به کالای خرد، تگ زد. به عنوان مثال یک بسته محتوی پیچ و مهره را در نظر بگیرید، در این صورت دیگر نمی‌توان به تک تک این پیچ و مهره‌ها تگ زد، زیرا نه به صرفه است و نه به سادگی امکان‌پذیر است. در این صورت اگر اپراتور انبار بخواهد تعدادی ازین کالا بردارد، چگونه باید رفتار کرد؟ کالا ممکن است اصلا قابل بسته‌بندی نباشد، به عنوان مثال، میله‌های آهنی یا حبوبات ریخته شده به صورت تجمعی در گوشه‌ای از انبار را می‌توان تصور کرد. تجربه در زمینه نحوه‌ی تگ زدن به چنین کالا‌هایی، نقش اصلی را در پیاده‌سازی موفق یک پروژه انبار با RFID بازی خواهد کرد.
شیوه الصاق برچسب در ابتدا: برحسب اینکه یک انبار پس از خط تولید قرار گرفته باشد یا خیر، فرایند تگ زدن به کالا، روند متفاوتی پیدا خواهد کرد. اگر بخواهیم بر برچسب‌های چسبانده شده به جعبه‌ها نیز چیزی چاپ شود، ممکن است به تجهیزات اضافی نیز نیاز باشد. به عبارت دیگر، ممکن است از Label Applicator برای الصاق خودکار برچسب به جعبه کالا در خط تولید استفاده کرد و از چاپگر برچسب برای نوشتن بر برچسب. اما در حالات ساده‌تر ممکن است این کار (الصاق برچسب)، قبل از ورود به انبار، به صورت دستی و توسط اپراتور انجام شود. البته این حالات ساده همیشه انتخابی نیست و گاهی نوع کاربرد است که آن را به مشتری تحمیل می‌کند. مثلا پیچ کردن برچسب یا آویزان کردن یا چسباندن برچسب‌های الصاقی به سطوح فلزی، دیگر توسط Label Applicatorانجام‌پذیر نیست و حتما باید دستی انجام پذیرد. گاهی به دلیل عدم امکان تعیین نحوه‌ی عبور کالا از درب انبار، ممکن است بیش از یک تگ در وجه‌های مختلف جعبه کالا به آن چسبانده شود.
چیدمان کالا در داخل انبار: نظم و کدبندی مناسب کالا در انبار و قفسه‌های دارای الگوی مشخص، به پیاده‌سازی ساده‌تر و صحیح سامانه انبار مبتنی بر RFID کمک به‌سزایی خواهد کرد. در حالات پیشرفته‌تر از لیفتراک‌های مجهز به RFID Reader مخصوص، برای استقرار سریع و صحیح کالا در مکان مناسب در انبار استفاده می‌شود. همچنین، منظم بودن چیدمان، فرایند انبارگردانی هوشمند با RFID را بسیار تسریع خواهد کرد. گاهی ممکن است شرکت پیاده‌ساز، پیشنهادهایی برای بهبود چیدمان و روند مدیریت انبار، به مشتری عرضه کند تا پیاده‌سازی رادیوشناسه، ساده‌تر شود.
چیدمان و نحوه خروج کالا از انبار: نحوه‌ی خروج کالا از انبار دارای اهمیت زیادی است. به عنوان مثال اگر توسط یک فرد و به تعداد مشخصی خارج شود، با حالتی که کالا بر پالت خارج شود متفاوت است. آنچه از دیدگاه عملکردی لازم است، آن است که هیچ کالایی از قلم نیفتد. خروج از کالا با پالت، بسته به چیدمان کالا بر پالت، ممکن است به تعداد زیادی در هر دفعه صورت گیرد و نیاز باشد که برچسب‌خوان توانایی خواندن همزمان ده‌ها تگ را داشته باشد. کالاها ممکن است همدیگر را پوشش دهند و شرکت پیاده‌ساز باید بتواند بر این چالش به نحو درستی غلبه کند. اینکه مشتری انتظار داشته باشد که کامیون یا وانت به داخل انبار رفته و کالا پس از بارگیری در هنگام خروج وسیله نقلیه، شناسایی شود، توسط شرکت پیاده‌ساز و با تغییر نگرش مشتری، به شیوه بهتر و ساده‌تری قابل انجام است که در این مقاله، مجال تشریح آن وجود ندارد.
عرض درب انبار: دربهای انبار با قابلیت تردد خودرو و معمولا عریض هستند و همین موضوع ممکن است ردگیری صحیح تعداد زیاد کالا مجهز به تگ‌های RFID در خروج از درب را با چالش مواجه سازد. امکان نصب آنتن و تجهیزات و دسترسی به ارتباط شبکه نیز برای مدیریت جابجایی کالا از انبار، اهمیت دارد.
سیاست خروج کالا از انبار: آیا سرقت یا خروج غیر مجاز در اینجا مطرح است؟ آیا مشتری تمایل دارد که حواله خودکار صادر شود؟ آیا انبار یک انبار مقداری است و فقط موجودی در آن اهمیت دارد یا انبار ریالی است؟
سیاست بازگشت کالا به انبار: گاهی ممکن است کالایی به دلیل معیوب بودن به انبار بازگشت داده شود. در این حالت باید خواندن مجدد توسط برچسب‌خوان، در نظر گرفته شود و در کار سیستم خلل وارد نشود. به طور کلی هرگونه حالت استثنا ناشی از جابجایی غیر متعارف کالا در دربهای خروج، را باید در نرم‌افزار سامانه لحاظ کرد و برای آن چاره مناسب اندیشیده شود.
تصمیم‌گیری در مورد نرم‌افزار افزار جاری انبار: گاهی مشتری از نرم‌افزار جاری انبار راضی است و تنها دلیل گرایش ایشان به استفاده از سخت‌افزار RFID، افزایش کارایی و سرعت و دقت است. در این حالت باید شرکت پیاده‌ساز بتواند با عرضه یک نرم‌افزار واسط، امکان اضافه کردن RFID به سامانه را به عنوان زیرساخت سخت‌افزاری هوشمند خودکار، داشته باشد. آسانرم‌افزار از معدود شرکت‌هایی است که می‌تواند علاوه بر عرضه راهکار کامل مدیریت انبار، راهکار مجزا برای حفظ نرم‌افزار جاری اما تجهیز به RFID را نیز عرضه نماید.
آفلاین یا آنلاین: ارتباط دستگاه‌ها با سامانه اصلی و نمایش برخط موجودی، یک امتیاز است. اما ممکن است گاهی به دلیل وسعت انبار یا عدم پوشش شبکه وایرلس، مثلا اتصال برچسب‌خوان دستی (Handheld Reader) به شبکه میسر نباشد و فرایندی همانند انبارگردانی و کشف مغایرت به صورت آفلاین صورت گیرد. یعنی عملیات بر برچسب‌خوان دستی انجام شود و پس از اتصال آن به رایانه، نتایج منعکس شود. علاوه بر شرایط محیطی، سلیقه و نیاز مشتری نیز ممکن است در آنلاین یا آفلاین بودن سامانه دخیل باشد.
نتیجه‌گیری
نکته آخر اینکه بسته به میزان پیچیدگی پیاده‌ٍسازی RFID، تعداد شرکت‌های توانمند برای انجام آن نیز به سرعت کاهش می‌یابد. به عبارت دیگر تعداد شرکت‌هایی که در بازار RFID توانایی پیاده‌سازی سامانه حضور و غیاب هوشمند مبتنی بر کارت از فاصله نزدیک را دارند خیلی بیشتر از تعداد شرکت‌های پیاده‌ٍساز پارکینگ هوشمند است و در عوض تعداد شرکت‌های پیاده‌ساز مدیریت اموال مبتنی بر RFID یا مدیریت انبار هوشمند کالا با RFID که واقعا توانایی انجام کار را داشته باشند بسیار کم هستند و مشتریان بایستی بسیار در انتخاب شرکت پیاده‌ٍساز، حساسیت به خرج دهند زیرا بین ادعا و عمل فاصله زیادی است و هزار نکته باریکتر زمو اینجاست. یک توصیه کارآمد، رویت دموی عملی از سامانه است. زیرا فروشندگان سخت‌افزار و افراد غیرحرفه‌ای به سرعت از انجام آن طفره خواهند رفت.
پارامتر اثرگذار مهم دیگر در موفقیت پروژه‌های انبار با RFID، کیفیت تجهیزات است. بی‌تردید تجهیزات کم کیفیت که اغلب آن‌ها چینی هستند، مشتری را دچار دوباره کاری و دردسر و در نهایت خستگی از کار با سامانه و کنار گذاشتن آن خواهند کرد. جایی که در شمارش مثلا ۵۰ عدد کارتن، یکبار ۴۸ عدد رویت شود و بار دیگر ۴۶ و … و بدین ترتیب اعتماد مشتری به چنین سامانه‌ای به کلی از بین برود.
این مستند تلاش داشت تا با مرور برخی از مهم‌ترین سوالات اثرگذار بر پروژه RFID در انبار، توجه مخاطب را به پیچیده بود و حساس بودن آن جلب نماید. بی‌شک شرکت آسانرم‌افزار برای تمام سوالات فوق، تمهید صحیح اندیشیده است و قابلیت عرضه دمو و نمونه کار به مشتری را داراست.
